КОГНИТИВТІ-ПРАГМАТИКАЛЫҚ ТЕРМИНДЕРДІ ТАЛДАУ: ЖЕКЕ ЖАҒДАЙДЫ ЗЕРТТЕУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2025.3.78.030Кілт сөздер:
термин, эквивалент, аударма, когнитивті-прагматикалық талдау, семантикалық өріс, прототип, синоним, прагматикаАннотация
Мамандандырылған терминдерді аудару мақсатты аудиторияның сөйлеу ережелеріне дәл сәйкестік пен лайықты эквиваленттерді таңдауды талап етеді. Сөздіктерде аудармада қиындықтар туғызатын бірнеше эквиваленттер ұсынылады.
Бұл зерттеуде Т.Н.Жұмағалиев пен Б.М.Қуандықовтың редакциясымен шыққан «Мұнай және газ геологиясы терминдерінің түсіндірме сөздігі» атты үш тілді түсіндірме сөздігінен алынған жалпы терминдерге когнитивтік-прагматикалық талдаудың қолданылуы зерттеледі. Мақалада әртүрлі дискурстарда жиі қолданылатын «берег» (жағалау) және «болото» (батпақ) терминдеріне бағытталған. Зерттеу олардың ағылшын тіліндегі баламасы арасындағы семантикалық айырмашылықтарды анықтауға және олардың реципиентке прагматикалық әсерін талдауға бағытталған. Зерттеуде жасанды интеллект арқылы жасалған сөйлемдерді талдау үшін когнитивті-прагматикалық тәсіл қолданылады, бұл семантикалық нюанстар мен прагматикалық импликацияларды анықтауға мүмкіндік береді.
Бұл мақалада ағылшын тіліндегі «берег» және «болото» терминдерінің мағыналары арасындағы семантикалық айырмашылықтарды анықтауға әрекет етіледі. Зерттеу реципиенттердің осы эквиваленттерді қабылдайтын прагматикалық әсерін зерттеп, оларды қолдану мен мамандандырылған мәтіндерді аударушыларға арналған практикалық ұсыныстарды қарастырады.
Зерттеу аударма теориясына үлес қосып, когнитивті-прагматикалық талдауды түсінуді кеңейтеді және аудармашыларға тиісті эквиваленттерді таңдау үшін құралдар ұсынады, бұл аударманың дәлдігін арттырады. Зерттеу тіпті жалпы терминдердің де мамандандырылған контексттерде әртүрлі мәнге ие болуы мүмкін екенін көрсетеді. Когнитивті-прагматикалық талдау бұл нюанстарды ашуға және эквиваленттермен жұмыс істеуге арналған ұсыныстар қамтылады.
Мақала мамандандырылған аудармадағы терминдердің эквиваленттілігімен байланысты мәселелерді шешуде когнитивті-прагматикалық талдаудың тиімділігін көрсетеді. Ол аудармашыларға арналған практикалық тәсілдер ұсынады және аударматанудың теориялық негіздеріне үлес қосады.
