ДЕТЕКТИВ ЖАНРЫНДАҒЫ КРИМИНАЛИСТИКТІК СТИЛЬ МЕН ТЕРМИНДЕР

Аннотация

Мақалада детектив жанрындағы криминалистік стиль, оның ерекшеліктері, шығарма тіліндегі терминдер, олардың прагматикалық қызметі, қолданыс ерекшелігі зерттеліп, талданады. Зерттеу нысанына қазақ әдебиетінде осы жанрда алғаш шығармалар жазған Кемел Тоқаевтың шығармашылығы, оның ішінде «Түнде атылған оқ», «Сарбағанда болған оқиға», «Тасқын», «Көмескі із» туындылары алынады.

Зерттеу мақсаты – қазақ детектив жанрындағы, соның ішінде К. Тоқаев шығармаларындағы криминалистикалық стильді сипаттау, оның ерекшеліктерін анықтау. Осыған орай аталған шығармалардағы термин сөздерді талдау міндеттері қойылды.

Бұл зерттеудің детективтік шығармалардың құрылымы мен мазмұнын талдау мен түсінуде теориялық та, практикалық та маңызы зор.

Әдістеме мазмұндық талдау, семантикалық талдау сияқты лингвистикалық құралдарды пайдалана отырып, Кемел Тоқаев шығармаларының мәтіндік талдауын қамтиды. Криминалистік терминдердің қолданылуына және олардың детективтік шығарма атмосферасын құрудағы рөліне ерекше назар аударылады.

Зерттеу нәтижелері Кемел Тоқаев шығармаларындағы криминалистиктік стильдің ерекшеліктерін анықтауға, сонымен қатар қазақ тіліндегі детективтік терминдердің қолданылу ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Талдау детектив мәтінінде шиеленіс пен реализм атмосферасын құрудағы осы элементтердің маңыздылығын көрсетеді. К. Тоқаев шығармаларында заң саласының терминдерін кеңінен пайдаланылатыны байқалды. Заң терминдерін әскери шен, лауазым, қару, нысан, киім, т.б. атаулары құрайды.

Зерттеу детектив жанрындағы криминалистиктік стильді лингвистикалық тұрғыдан түсінуге елеулі үлес қосады, сонымен қатар қазақ тіліндегі мәтіндердегі терминдердің қолданылу ерекшеліктері туралы түсінігімізді кеңейтеді.

Талдау нәтижелері әдебиет, кино және мәдениеттану зерттеушілеріне, сондай-ақ детективтік шығармаларды жеке стиль мен жанр ретінде құрастыру механизмдерін түсіну үшін пайдалы болуы мүмкін.