ЗАМАНАУИ ЗЕРТТЕУЛЕРДЕГІ АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫ ТУРАЛЫ ДИСКУРСТАРДЫ СЫНИ ТАЛДАУ: ҰЛТТЫҚ КЕЛБЕТ, ИДЕОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНТЕРПРЕТАЦИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2025.2.77.030Кілт сөздер:
Абай, идеологиялар, сыни дискурсты талдау, символды капитал, кері интерпретация, ұлттық келбет, cілтеме, легитимацияАннотация
Мақалада қазақтың ұлттық символы, ақын Абай Құнанбайұлының қазіргі академиялық дискурстарда қалай бейнеленгені сыни тұрғыдан қарастырылады. Мақалада кейс ретінде кең ұлттық жобаның бір бөлігі, төрт негізгі дереккөз алынып, Абай төңірегіндегі нарративтер зерделенеді. Зерттеу мақсаты – Абайдың неліктен жас ұрпақтың ұлттық болмысынан алшақтап, салыстырмалы түрде қарағанда белгісіз болып қалатынын немесе дұрыс түсінілмей жүргенін анықтау. Зерттеу «символдық капитал» концепциясы аясында таңдалған жұмыстарда насихатталған идеологиялар мен құндылықтарды зерттеу үшін сапалы сыни дискурс талдауын пайдаланады. Мақалада осы академиялық дискурстарда Абайдың қалай аталатыны және оның есімінің саяси-әлеуметтік мәселелерге қатысты белгілі бір көзқарастарды қолдау, ой-пікірлерді заңдастыру (легитимация) үшін қалай қолданылғаны қарастырылады. Зерттеу нәтижелері келесі: көптеген дереккөздер дәстүрлі түрде Абайды мәдени нышан және пір ретінде бейнелейді, оны идеал және шексіз құрметке ие тұлға ретінде көрсетеді; дискурстар өз көзқарастары мен ұсыныстарын заңдастыру үшін Абайдың есімі мен мұрасын пайдаланады; Абай шығармаларындағы болжамды хабарлар мен оның тұлғасына қатысты тарихи деректерге қатысты көптеген қате пікірлер мен орынсыз болжамдар бар. Мақалада Абай шығармашылығы/тұлғасы мен жаңа ұрпақ арасында неліктен алшақтық бар екенін түсіндіруді көздейді. Біз Абай есімін шектен тыс, дұрыс қолданбау, ақын және оның шығармашылығы туралы жазылғандардың бәрінде бір-біріне қайшы келетін, түсінбеушілік пен күмән тудыратын тарихты бұрмалаудың өзекті мәселелерін қарастырып жатырмыз. Мақалада Абайдың есімі академиялық басылымдарда аталса, оны мұқият тексеруге, тіпті цензурадан өткізуге қажет деген пікір ұсынылып отыр. Зерттеудің теориялық маңыздылығы оның абайтану, сыни дискурстық талдау, әсіресе ұлттық болмыстың құрылысы мен ұлттық пірлерді саяси және академиялық нарративтердегі пайдалану мәселесіне қатысты үлесі.
