ӘР ТҮРЛІ ТІЛДЕРДЕГІ МЕТАФОРАЛЫҚ (СУБ)МОДЕЛЬДЕР РЕПРЕЗЕНТАЦИЯЛАРДЫ САЛЫСТЫРУ ТУРАЛЫ МӘСЕЛЕСІ («ЭМОЦИЯ – ТІРІ ЖАН» МОДЕЛЬ МЫСАЛЫНДА)

Аннотация

Мақалада орыс, ағылшын және неміс сияқты әртүрлі тілдердегі эмоционалды күйлердің метафоралық (суб)модельдерінің көріністерін салыстыру идеясы қарастырылады. Автор эмоционалды күйлерді бейнелеудегі метафоралардың маңыздылығына назар аударады және эмоцияны репрезентациялау контекстінде «ЭМОЦИЯ – ТІРІ ЖАН» метафоралық моделінің жеткіліксіз зерттелуін көрсетеді. Жұмыстың негізгі мақсаты – «ЭМОЦИЯ – ТІРІ ЖАН» метафоралық моделін жүзеге асыруда жалпы және әртүрлі белгілерді анықтау. Автор ғалымдар негізгі деп анықтаған 6 эмоцияны (қорқыныш, қайғы, таңдану, жиіркеніш, қуаныш, ашу) қарастырды.

Зерттеудің негізгі әдістеріне сипаттамалық және салыстырмалы, лингвистикалық модельдеу, корпусты талдау, сондай-ақ кластерлік тәсіл жатады. Соңғысы әрбір «кластер» оған кіретін барлық эмоцияларды біріктіретін прототиптік сценарий негізінде қалыптасатынын білдіреді. Сөздіктер мен Орыс тілінің ұлттық корпусының, British National Corpus, Digitales Wörterbuch der Deutschen Sprache және Sketch Engine корпустық деректеріне негізделген зерттеу метафоралық модельдер эмоционалды күйлерді репрезентациялаудың жеткілікті өнімді құралы екенін анықтады. Тілдік материалды талдау көрсеткендей, «ЭМОЦИЯ – ТІРІ ЖАН» метафоралық моделі аясында қарастырылып отырған барлық тілдерде бірнеше (суб)модельдерді ажыратуға болады: «ЭМОЦИЯ – АДАМ / ЖАНУАР», «ЭМОЦИЯ – ЖАНУАР» және «ЭМОЦИЯ – ӨСІМДІК». Дегенмен, сол метафоралық модельде семантикалық рөлдерде айырмашылық бар: эмоция орыс тілінде Пациенс ретінде әрекет етсе, ал ағылшын және неміс тілдерінде ол Агенс қызметін атқарады.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы әртүрлі тілдердегі эмоциялар метафораларын талдау эмоцияларды қабылдаудың әмбебап және бірегей аспектілерін анықтауға және метафора теориясына белгілі бір үлес қосуға мүмкіндік береді. Бұл зерттеу метафоралық модельдердің электронды көп тілді мәліметтер базасын құрудың практикалық мәніне ие.