ҚАЗАҚ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛ МӘДЕНИЕТІНДЕГІ «БАЙ-КЕДЕЙ» БИНАРЛЫ ОППОЗИЦИЯСЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2024.3.74.006Кілт сөздер:
бинарлы оппозиция, бай, кедей, ұғым, тілдік сана, мәдени код, этникалық идентификация, семиотикаАннотация
Бинарлы оппозициялар процестерді құруда және мағынаны құру процесінде қолданылатындығын ескере отырып, олардың анықтаушы рөлі қазіргі әлемде әлі де өзекті болып табылады.
Бұл зерттеудің мақсаты қазақтар мен ағылшындардың этникалық дүниетанымының негізінде жатқан бинарлы оппозицияларды зерттеу болып табылады. Зерттеудің негізі-семиотикалық ой мектебі, ол тілде бинарлық оппозициялардан тұратын және ұлттық сананың "әмбебап кодын" қамтитын біртұтас мәтін ретінде қарастырады.
Бұл зерттеуде бинарлық оппозициялар лексикалық антонимдермен белгіленетін және қазақ және ағылшын халқының дүниетанымын, сондай-ақ ғаламның тілдік тұжырымдамасын білдіретін мәдени ұғымдарды өндіру механизмдері ретінде қарастырылады. Материалдар мен маңызды мәдени тұжырымдамаларды талдау негізінде екі елдің бинарлық оппозициялардың үлгісі құрылды. Салыстырмалы зерттеу нәтижелері екі елдің өзін-өзі сәйкестендіруінің негізгі компоненттері болып табылатын және олардың дүниетанымын қайта құруға көмектесетін қазақ және ағылшын этникалық мәдениеттерінің негізгі компоненттерін анықтауға мүмкіндік берді.
Бұл жұмыстың мақсаты қазақ және ағылшын тілдеріндегі байлық пен кедейлік тұжырымдамаларының ұлттық көрінісінің ерекшеліктерін анықтау болып табылады.
Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
1.тіл білімі жүйесіндегі "мақал-мәтелдер" ұғымын, олардың әлемнің тілдік бейнесін жасаудағы рөлін зерттеу.
2.қазақ және ағылшын мақал-мәтелдерін іріктеу, талдау және салыстыру.
3.ұлттық ерекшеліктердегі байлық пен кедейлік ұғымдарының жалпы және әртүрлі белгілерін анықтау, осы ұғымдарға қатысты қазақ және ағылшын халықтарының құндылықтары мен мұраттарындағы негізгі белгілерді анықтау.
Зерттеу әдістері жұмыстың мақсаттары мен міндеттеріне байланысты. Жұмыс іріктеу, салыстыру және сипаттамалық талдау әдістерін қолдануды талап етті.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы когнитивтік лингвистика теориясы шеңберінде қазақ және ағылшын тілдеріндегі байлық пен кедейлік тұжырымдамаларының ұлттық көрінісінің ерекшеліктерін анықтау болып табылады.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы-зерттеу нәтижелерін лексикология, фразеология, салыстырмалы типология, когнитивті лингвистика сияқты курстарда ағылшын тілін оқытуда қолдануға болады.
