ТӨЗІМДІЛІК КОНЦЕПТІ АССОЦИАТИВТІ ЗЕРТТЕУ ӘДІСІ АРҚЫЛЫ

Аннотация

Мақалада студенттік топтарда сауалнама форматында жүргізілген ассоциативті эксперимент деректерінің нәтижелері бойынша толеранттылық тұжырымдамасын модельдеу ұсынылған. Қазақстан сияқты полиэтникалық елде қоғамның әрбір жеке мүшесінің құндылық көзқарасы ретінде толеранттылық студент жастардың басты басымдықтарының бірі болып табылады. Бұл мақалада негізгі мақсат -ассоциативті эксперимент арқылы бірінші курс студенттерінің толеранттылық сөзінің мағынасын көрсету. Ғылыми жаңалық - психолингвистикалық эксперименттің барлық стандарттары бойынша жүргізілген сауалнамалардың сенімді фактілеріне негізделуге мүмкіндік беретін бағытталған ассоциативті эксперимент негізінде толеранттылық тұжырымдамасының моделін құру тәсілі. Бұл тұжырымдаманы бағытталған ассоциативті эксперимент тұрғысынан зерттеу әлі жүргізілген жоқ. Толеранттылық тұжырымдамасы аймақтық құрылымы бар, таратылған тұжырымдама ретінде құрастырылған. Жұмыста тұжырымдаманың мазмұны мен құрылымын талдаудың концептуалды-когнитивті әдістері қолданылды, студенттердің берілген жауаптары, эксперимент деректерін есептеудің статистикалық талдауы қолданылды. Жүргізілген эксперименттің нәтижесі бойынша кесте жасалды, онда мәліметтер барлық жиналған реакциялардың жиілігінің төмендеуі бойынша төрт бөлімге бөлінді. Зерттелетін тұжырымдаманың ядролық және перифериялық аймақтары сипатталған. Жүргізілген бағытталған эксперимент барысында толеранттылық ұғымының ядролық аймағы студенттердің бұл тұжырымдама туралы көзқарас, құрмет пен түсіністік, басқалардың пікірін қабылдау қабілеті туралы түсінігін білдіретін жиілік реакцияларынан тұратындығы анықталды. Зерттеу студенттердің өмір-салты мен курстастарының мәдени құндылықтарының айырмашылығына қарамастан, төзімділік ұғымының мағынасын мінездің қасиеті, мейірімді және сенімді қарым-қатынас ретінде түсінетіндігін көрсетті. Біздің мақсатымыз - орыс тілі сабақтарында зерттеліп отырған ұғымды құндылық ұстаным ретінде қарастыру, ол студенттің қоршаған ортада өмір-салтын, мінез-құлқын білдіретін ұстаным. Осы жүргізілген эксперименттің нәтижелерін көпмәдениетті Қазақстанда толерантты қатынасты қалыптастыру үшін мәдениетаралық қарым қатынаста пайдалануға болады.