ҚАЗІРГІ ПОЭТИКАЛЫҚ ДИСКУРСТАҒЫ ҰЙҚАС: КОММУНИКАТИВТІ-ПРАГМАТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕР

Аннотация

Мақала 21 ғасырдағы ағылшын поэтикалық дискурсындағы ұйқас рөлін зерттеуге арналған. Поэтикалық жанрлардың көпшілігінің орталық элементі бола отырып, ұйқас өзінің қатысуында да (классикалық өлеңде) де, оның жоқтығында да (еркін өлеңде) ерекше прагматикалық әсерге ие. Мақалада қарастырылған зерттеулер дәлелдегендей, ұйқас рөлі есте сақтауды ынталандырудан бөлек коммуникативті және когнитивті әсерлерге байланысты. Мақаланың мақсаты – қазіргі ағылшын поэзиясындағы ұйқасты қолдану мен қолданбау тәжірибелерін салыстыру және ұйқастың прагматикалық потенциалын ашу. Осы мақсатта қазіргі ақындар шығармашылығы салыстыру, прагматикалық талдау және стилистикалық талдау әдістері арқылы зерттеледі. Біздің нәтижелеріміз ұйқас мәтінді жаттау немесе көркемдеу қызметін атқарып қана қоймай, өлеңнің мәнімен тереңірек байланыста екенін көрсетеді. Еркін өлең немесе ұйқассыз өлең жағдайында ұйқастың болмауы (әсіресе бас әріптерді елемеу графикалық элементімен үйлескенде) өлеңді динамикалық шығармаға, аяқталмаған үрдіске айналдырады. Қазіргі ағылшын поэзиясында ұйқасқа мән бермеу үрдісінің күшеюі поэзияның графикалық табиғатына байланысты болуы мүмкін. Ұйқас жоқ кезде оның орнын «қосымша» элемент алады және әдетте бұл элементтер графикалық қосымшалар немесе тыныс белгілерінің ерекшеліктері болып табылады. Мақаланың ғылыми жаңалығы – ұйқастың прагматикалық рөлін ашып, бұл рөлдің ұйқас болмаған жағдайда да орындалатынын негіздеу. Мақаланың теориялық және практикалық маңыздылығы ұйқастың прагматика, стилистика және когнитивтік поэтиканы ескере отырып, рөлін зерттеуде жатыр.