АЛЕКСАНДР КУШНЕР ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ТҮС БЕЛГІЛЕРІ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2022.65.2.004Кілт сөздер:
поэзия, түс белгілері, Александр Кушнер, жиілік сөздігі, семантика, лексикалық комбинациялар, тақырыптар, поэтикалық әлемАннотация
Ұсынылған мақалада А. Кушнердің жұмысындағы түс мәндеріне поэтикалық талдау жасалды. Ол өмірдің ақыны, және өмірге деген сүйіспеншілік оның поэзиясындағы түрлі-түсті бейнелерде де көрінеді. Бұл мақалада поэзиядағы түстердің рөлін анықтау үшін, сондай-ақ мәтіннің семантикасын құрудағы негізгі немесе қосымша элементтер ретінде талданады. “Таврия бағы” [1984], “Жердің тартымдылығы” [2015] және “Күзгі театр” [2020] атты үш поэтикалық кітаптың материалында түс белгілерінің жиілік сөздігі құрастырылды, үш жиі қолданылатын түс белгілеріне семантикалық талдау жасалды және “Авторлық мәтіндердегі серіктес сөздерді гипермәтіндік іздеу” атты бағдарламалық кешен арқылы жиналған түс элементтерімен лексикалық комбинациялар анықталды. Зерттеу житақталу, сипаттамалық, салыстырма-салғастырмалы және құрылымдық талдау әдістерін қолдану арқылы жүргізілді.
Бұл зерттеулер ақынның поэтикалық мәтіндеріндегі түс бейнелерінің жиілігін анықтауға көмектесті, ақын қолданатын негізгі түс элементтерін (ақ, қара, көк, көк, жасыл, сары, қызыл және алтын) және ең аз қолданылатындарды (сұр, қызғылт сары, көгілдір, күлгін, күміс, мыс және т. б.) анықтауға мүмкіндік берді.
Сондай-ақ, жұмыста түсті қолданудың тақырыптық ерекшеліктерін анықтау үшін ақынның поэтикалық шығармаларындағы триколордың семантикасы және олармен лексикалық комбинациялар талданады. Кушнердің триколорын талдау арқылы көк, жасыл және қызыл түстердің семантикасы мен лексикалық комбинациялар бейнелерінің ұқсастығын көрсетілді. Негізгі колористикалық элементтердің функциялары тірі табиғатты (өсімдіктер), жансыз табиғатты (аспан, химиялық элементтер) және объективті әлемді сипаттайды.
Үш түстің барлық лексикалық комбинациясы “өмір” сөзімен ортақ жұпты құрайды. Осылайша, осы жұмыста біз А.Кушнердің өмірге деген сүйіспеншілігін осы жарқын түстер арқылы жеткізеді деген қорытындыға келдік.
Зерттеу нәтижелері қазіргі поэтикалық мәтіндердің түс элементтерін талдау моделін жасауға және Александр Кушнер поэзиясының түс белгілерінің функционалды тезаурусын жасау үшін қолданылады.
