ЖАҢЫЛТПАШТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН СЕМАНТИКАСЫНЫҢ ТІЛДІК-МӘДЕНИ СИПАТТАМАСЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2024.72.1.005Кілт сөздер:
фольклорлық жанр, лингвистикалық механизмдер, мәдениетті сипаттама, құрылым, семантика, тілдік ойын, модель, тілдік бұрылыстарАннотация
Берілген мақаланың мақсаты - тілдің нақты лингвистикалық механизмдерін, әдістері мен құралдарын қарастыру, олар жаңылтпаш мәтінін жаңартқан кезде ойын (әдетте күлкілі) әсер етеді, бұл таңдалған стратегияның сәтті болғанын және адресат (әңгімелесуші) жеткілікті түрде қабылдағанын көрсетеді.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы тілдік сипаты тұрғысынан жаңылтпаш жанрын талдауда, күнделікті өмірде жаңылтпашты қолданудың әлеуметтік бекітілген стереотиптерінің ерекшеліктерін, құрылымдық-композициялық ұйымның сипатын және осы фольклорлық жанрдың мазмұндық қасиеттерін анықтауда жатыр.
Зерттеудің жаңалығы ретінде автор жаңылтпаштың когнитивті моделін құру мәселесін қарастырады. Бұл модельдің негізгі компоненттері стереотиптік (негізгі, инвариантты) ситуациялық схема және оның сөйлеуді жүзеге асыруы (стереотиптік емес лингвистикалық код) болып табылады. Жаңылтпаштың құбылысын анықтау үшін "ойындағы ойын" термині ұсынылады, ол көп деңгейлі ойын ішкі жүйелері мен элементтері бар лингвистикалық кешені (ойын мәтіндік өрісі) ретінде түсіндіріледі.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: талдау нәтижелерін қазіргі тілдің шындығына және қазіргі тіл үйренушілердің қажеттіліктеріне сәйкес келетін жаңылтпашты жаңарту немесе жаңа жаңылтпаштарды шығару кезінде пайдалануға болады.
Зерттеудің келесі әдістері қолданылды: теориялық әдебиеттерді зерттеу; материалды салыстырмалы талдау; жаңылтпаштың морфологиялық, лексикалық және фонетикалық талдау.
Алынған нәтижелер тіл бұралуындағы қолданыстағы морфологиялық туындылар, фонетикалық және фоносемантикалық механизмдер мен лингвистикалық ойын әдістері конструктивті функцияны орындайтынын көрсетеді - нақты тілдік құралдармен тіл бұралуының айтылуы қиын нысандық кодын модельдеу.
