ОНОМАТОПЕЯЛЫҚ СӨЗДЕРДІҢ ТІЛАРАЛЫҚ БЕРІЛУДЕГІ ПРАГМАТИКАЛЫҚ АСПЕКТІСІ

Аннотация

Мақалада «Ж. Роулиңнің «Хәрри Поттер мен пәлсапа тас» көркем аудармасының прагмалингвистикалық аспектісі» докторлық диссертация шеңберінде ономатопеялық сөздердің тіларалық берілудегі прагматикалық аспектісі ұсынылады. Зерттеу жұмысында қазақ және ағылшын халқының тілі мен мәдениетінде маңызды орын алатын ономатопеялық (еліктеу) сөздердің аудармасы мәселесі зерттеледі. Ономатопеялық сөздер құбылыстардың дыбыстық және көбінесе эмоционалды жақтарын жеткізе отырып, тілде маңызды рөл атқарады.

Жұмыстың мақсаты – ономатопеялық тіркестердің мәтіндегі прагматикалық қызметін ескере отырып, аударма ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеудің негізгі бағыттарына ономатопеяның аудармасына мәдени және тілдік ерекшеліктердің әсерін талдау, сондай-ақ осы тіркестердің прагматикалық мағынасын барабар жеткізудің стратегияларын әзірлеу кіреді.

Зерттеу әдістемесі әртүрлі тілдердегі параллель мәтіндердегі ономатопеялық тіркестерді салыстырмалы талдауға негізделген. Ономатопеялық бірліктердің бір тілден екінші тілге аударылу ерекшеліктеріне, сөзбе-сөз аударма, эквивалентті аударма сияқты әртүрлі аударма тәсілдеріне де мән беріледі. Негізгі назар аударылатын мәселе – прагматикалық сипат. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі ономатопеялық сөздер жасалатын дыбыстар мен мағыналардың сәйкес келмеуі, сондай-ақ мәдени және әлеуметтік айырмашылықтар келтіріледі. Ономатопеялық сөздер арқылы екі тіл мен мәдениеттегі мәтінді қабылдауға және ой-санаға қалай әсер ететіні талданады. Аудармашылардың ономатопеялық бірліктерді беру кезінде мәдени реңк пен мәнмәтін сияқты прагматикалық факторларды ескеру мәселесі зерттеледі.      

Зерттеу нәтижелері ономатопеялық сөздердің прагматикалық аспектісі туралы түсінікті кеңейтуге көмектеседі және тіларалық коммуникацияда жұмыс істейтін аудармашылар мен лингвистер үшін пайдалы ұсынымдар береді. Сондай-ақ ономатопеялық бірліктерді аударудағы прагматиканың маңыздылығын және түпнұсқадағы эмоционалды дыбысты сақтауға ұмтылатын аудармашыларға жаңа мүмкіндік береді.