ҰЛТТЫҚ БОЛМЫС ПЕН МӘДЕНИЕТ КӨРІНІСІ: САН ЕСІМДІ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕР КОНТЕКСІНДЕ (ҚАЗАҚ, ОРЫС, АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІ МАТЕРИАЛДАРЫ НЕГІЗІНДЕ)

Аннотация

Бұл мақалада қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі сан есімді фразеологизмдердің айырмашылықтары мен ерекшеліктері талданады.

Ғылыми зерттеудің мақсаты – аталған тілдердегі сан есімді фразеологизмдерді ұлттық мәдени-танымдық сипаты негізінде зерттеу.  

Жұмысымыздың негізгі бағыттары – салыстырмалы, салғастырмалы тіл білімі, лексикология, фразеология, лингвомәдениетану секілді ғылым салаларының аясын кеңейту.

Зерттеу жұмысымыздың ғылыми маңыздылығы – әр ұлтқа тән фразеологизмдердегі  ұлттық құндылықтардың негізі ретінде зерттеу – тіл мен мәдениеттің өзара байланысын, ұлттық танымды, сондай-ақ мәдениетаралық түсіністікті тереңірек зерделеуге мүмкіндік беретін өзекті ғылыми бағыт. Бұл зерттеу тек тіл саласына ғана емес, сонымен қатар этнолингвистика, мәдениеттану, аударматану салаларына да маңызды үлес қосады.

Зерттеу әдіснамасы ретінде мақалада салыстырмалы және салғастырмалы, лексикографиялық әдістер қолданылады. Сан есімді фразеологизмдерге семантикалық тұрғыда талдаулар жасалады.

Сан есімді фразеологимздерді үш тілде зерттеу нәтижесінде мынадай қорытынды жасалды: Жалпы қазақ-орыс-ағылшын тілдеріндегі фразеологизмдер қоры кең ауқымда зерттелгенімен, көрсетілген тілдердегі сан есім атаулары ұйытқы болған фразеологизмдердің тілдегі көрінісін, ортақ тұстарын, дара белгілерін, тұрақты тіркес ретінде тілде қалыптасуының себеп-салдарын салғастыра зерттеу - отандық тіл білімінде әлі қолға алына қоймаған тың дүние екені анықталды. Сонымен қатар жалпы адамзаттық және ұлттық ерекшеліктерді анықтауға негіз болды. Әр тілдегі фразеологизмдер арқылы халықтың дүниетанымдық ерекшелігін салыстыруға мүмкіндік туады.

  Бүгінде тіл білімінің жаңа бағыттары бойынша жүргізіліп жатқан зерттеулер жеткілікті болғанымен, аталған мәселені салыстырмалы, салғастырмалы тұрғыда зерттеу сан есімді фразеологизмдердің зерттелу құндылығын көрсетеді. Мақаланы жоғары оқу орындары  оқу үдерісінде оқытылатын «Салғастырмалы тіл білімі», «Аударманың лингвистикалық мәселелері» пәндеріне теориялық және практикалық материал ретінде пайдалануға болады.

Зерттеу қорытындысының практикалық маңызы - қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі сан есімді фразеологиялық бірліктерді салыстыру нәтижелері үш тілдегі  фразеологиялық бірліктердің ұлттық мәдени өмірімен байланысын түсінуге, олардың мағыналық, құрылымдық ерекшеліктерін саралауға, негізгі типологиялық ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді.