ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛТҮСТІК ОБЛЫСЫНДАҒЫ ТІЛДЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІ: МӘСЕЛЕЛЕР МЕН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2024.73.2.003Кілт сөздер:
тілдің қызметі, мемлекеттік тіл, орыс тілі, тіл саясаты, тілдік ахуал, аймақ, әлеуметтік лингвистика, солтүстік аймақАннотация
Мақала Қазақстан Республикасының Солтүстік өңіріндегі тілдік жағдайды талдауға арналған. Мақаланың мақсаты – еліміздің лингвистикалық жағынан күрделі аймақтарының біріндегі тілдердің қызмет ету ерекшеліктерін анықтау. Алға қойылған мақсат келесі міндеттерді шешуді талап етеді: соңғы халық санағының деректеріне сүйене отырып, тілдік ахуалды сипаттау, басым тілдердің рөлін анықтау: тіл саясатын жүзеге асыру контекстіндегі мемлекеттік және орыс тілдері, республиканың солтүстік өңірлерінде мемлекеттік тілдің дамуына әсер ететін себептерді анықтау, мемлекеттік тілдің өңірдегі қоғамдық өмір салаларындағы қызмет етуіне талдау жасау.
Тілдердің әлеуметтік функцияларын аймақтық аспектіде зерттеудің өзектілігі бұл мәселенің әлеуметтік лингвистикалық аспектіде жеткіліксіз зерттелуімен байланысты. Мақалада қарастырылатын мәселелердің әдіснамалық негіздеріне көптілді қоғамдағы әлеуметтік функциялардың социолингвистикалық аспектілерін зерттейтін белгілі шетелдік және қазақстандық тіл ғалымдарының еңбектері жатады. Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен практикалық маңыздылығы – тіл өмірінің шынайы көрінісін ғылыми негізде зерттеу, бүкіл солтүстік өңірде де, сондай-ақ облыстардағы мемлекеттік тілдің дамуына кедергі келтіретін әртүрлі сипаттағы факторларды анықтау қажеттілігінде. қоғамдық өмір.
Мақалада ғылыми және әлеуметтік лингвистикалық зерттеу әдістері қолданылады: талдау, синтез, индукция, дедукция, бақылау, статистикалық, салыстырмалы әдістер. Қорытындылай келе, аймақтық аспектіде тіл саясатын жүзеге асыру мақсатында ғылыми-тәжірибелік ұсыныстар әзірлеу қажеттігі атап өтілді.
Зерттеудің теориялық және практикалық нәтижелерін магистранттар мен докторанттар дәрістер оқу және семинар сабақтарын өткізу, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде, сондай-ақ тіл саясаты мен тілді жоспарлау мәселелерімен айналысатын мемлекеттік басқару мамандары үшін пайдалануға болады.
