ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙДА ЛЕКСИКОГРАФИЯЛЫҚ ҚОРЛАР МЕН ӘДІСТЕРДІ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2025.3.78.019Кілт сөздер:
лексикография, терминология, автоматтандыру, жасанды интеллект, стандарттау, техникалық сөздіктер, мәтінді өңдеу, мәліметтер қорыАннотация
Бұл зерттеуде техникалық салада жұмыс істейтін қазіргі лексикографиялық ресурстарға терең салыстырмалы талдау жасалып, мамандандырылған лексиканың әлемдік кәсіби коммуникация процестеріне интеграциялануын қамтамасыз ететін терминологиялық мәліметтер қорын құрудың, басқарудың және оңтайландырудың дәстүрлі және автоматтандырылған әдістері арасындағы өзара байланысты анықтауға баса назар аударылады. IATE, Termium Plus және Sketch Engine сияқты құралдардың функционалдық әлеуетін олардың пәнаралық контексте қолдану призмасы және техникалық терминологияның динамикалық өзгеретін талаптарына бейімделу дәрежесі арқылы сыни бағалауға ерекше назар аударылады.
Мақсаты терминологиялық өңдеудің қолданыстағы тәсілдерінің әдістемелік артықшылықтары мен шектеулерін анықтау және оларды өңдеудің тиімділігі мен дәлдігін теңестіретін технологиялық шешімдерге синергетикалық интеграциялау қажеттілігін негіздеу. Зерттеудің ғылыми және практикалық маңызы терминографиялық процестерді жақсарту және құралдарды цифрлық дәуірдегі техникалық коммуникацияның дамып келе жатқан стандарттарына бейімдеудің әдістемелік негіздерін әзірлеуде жатыр.
Зерттеудің әдіснамалық негізі қарастырылатын ресурстардың функционалдық сипаттамаларын жүйелік талдауға, терминологиялық өңдеудің қолмен және автоматтандырылған әдістерінің тиімділігін көп критериалды салыстыруға, сондай-ақ мамандандырылған лексиканы өңдеудің гибридті модельдері шеңберінде оларды біріктіріп қолдану бойынша кешенді ұсыныстарды қалыптастыруға негізделген. Зерттеу әдістемесі сонымен қатар 10 миллион таңбалауыштан тұратын мамандандырылған корпустың корпустық талдауын, терминология және техникалық аударма мамандарымен құрылымдық сұхбаттарға негізделген сараптамалық бағалауды және энергетика секторы контекстінде жүргізілген кейстерді қамтиды. Мұның бәрі нәтижелердің сенімділігін, өкілдігін және практикалық маңыздылығын қамтамасыз етеді. Алынған нәтижелер ақпаратты өңдеу жылдамдығы мен көлемі бойынша автоматтандырылған технологиялардың елеулі артықшылықтарына қарамастан, терминологиялық бірліктерді, әсіресе жоғары мамандандырылған кәсіптік салаларда контекстік шартты мағыналық түсіндірудің күрделілігіне байланысты оларды пайдалану міндетті сарапшылық араласуды қажет ететінін көрсетеді.
Жүргізілген зерттеулердің ғылыми маңыздылығы техникалық саладағы лексикографиялық қызметтің теориялық негіздерін кеңейтумен қатар, терминологиялық негіздерді стандарттау процестеріне соңғы технологиялық шешімдерді енгізудің қолданбалы тетіктерін әзірлеуде, бұл өз кезегінде кәсіби лексиканы өңдеудің интеллектуалды жүйелерін қалыптастыру үшін алғышарттарды жасауда.
