ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕР ХАЛЫҚ МӘДЕНИЕТІН ТАНУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2021.62.3.001Кілт сөздер:
лексика-фразеологиялық үйлесімділік, қоғам, қабылдау, аударма, фондық білім, тіл, мәдени ақпаратАннотация
Ғылыми мақаланың негізгі мақсаты - ұлттық -мәдени семантиканы фразеологиялық бірліктері арқылы білдіру мүмкіндіктерін сипаттау. Зерттеу материалы ретінде қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі фразеологизмдердің едәуір көлемді сөйлеу материалы берілген. Салыстырмалы талдау элементтері бар сипаттау сияқты әдістер қолданылады, сөйлеу материалын суреттеуге диахронды тәсіл жүзеге асырылады. Фразеологиялық бірліктердің ұлттық ерекшелігін анықтайтын факторлар қарастырылады, оның ішінде: фразеологиялық бірліктердің шығу тегі, яғни олардың нақты тарихи оқиғалармен байланысы, әдет -ғұрып, салт -жоралар, күнделікті қарым -қатынас, әлеуметтік өмір салты және т.б.Әр тілге тән лексика-фразеологиялық үйлесімділікке ерекше назар аударылады. Автор басқа тілдің фразеологиялық бірліктерін түсіну үшін, оларды дұрыс қабылдау үшін бастапқы білімге ие болу керек деген ойды білдіреді. Фондық білім лингвистикалық қарым -қатынастың негізі бола отырып, сөйлеудегі тұрақты комбинацияларды адекватты түсіну үшін қажет. Фразеологиялық бірліктердің шығу тарихын білу олардың түсінуін жеңілдетеді және әлем, қоғам туралы мәдени ақпаратты алып жүреді. Фондық білім фразеологиялық бірліктерді қабылдаудағы қиындықтарды жеңуге көмектеседі: оларды сөзбе -сөз түсіну, аударма қателіктері, фразеологиялық бірліктермен байланысты әр түрлі коммуникациялық сәтсіздіктер.
Зерттеу нәтижелері - бұл әр түрлі тілдердің көптеген фразеологиялық бірліктерінің семантикалық ерекшеліктерінің сипаттамасы, бұл тілдік бірліктердің мағынасын адекватты түсінуге мүмкіндік беретін қосымша ақпарат, белгілі бір фразеологиялық семантиканы сипаттауға белгілі бір үлес қосады. Мақалада жасалған тұжырымдар мектеп, университеттік тәжірибеде орыс тілін орыс емес аудиторияда, қазақ тілін қазақ емес аудиторияда үйретуде, аударма практикасында пайдалы болуы мүмкін.
Жұмыстың қорытындылары Қазақстанда қалыптасқан қос тілділік жағдайында ерекше маңызға ие болады. Мәдениетаралық байланысты жүзеге асыра отырып, белгілі бір тілде сөйлейтіндер фразеологиялық бірліктердің әр түрлі семантикалық және мәдени ерекшеліктерін білсе, табысқа жетеді. Мақала белгілі бір халықтың мәдениетін түсінудің ең жақсы құралы - тіл, атап айтқанда, әр ұлттың өзіндік байлығы болып табылатын фразеологиялық бірліктер деген пікірді растайды.
