КӨПТІЛДІК ЖӘНЕ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ: ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖАСТАРДЫҢ ҚАЗАҚ, ОРЫС ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІНДЕ СӨЙЛЕУ ӨНІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2023.71.4.012Кілт сөздер:
көптілділік, үштілді жастар, Қазақстан Республикасы, тілдегі ауытқулар, кодты ауыстыру, код араластыру, толтырғыштар, кідірістер, мәтінмәннің сәйкессіздігі, тілді меңгеруАннотация
Ана тілінен басқа бірнеше шетел тілдерінде сөйлейтін көптілді адамдардың санасында тілдердің интерференциясы сөзсіз жүзеге асады. Шетел тілін меңгерудің туа біткен қабілетінің айырмашылықтары мен оның ана тілін білумен байланысы туралы әлі де көп нәрсе белгісіз. Қазақстан көпұлтты және көптілді ел бола отырып, халықтың қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуін көздейтін үштілділік саясатын ұстанады. Бұл зерттеудің мақсаты үш тілді меңгерген қазақ жастарының қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде сөйлеу тәжірибесіндегі тілдік ауытқуларды анықтай отырып, тілдік әрекетінің ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеу әдісі ретінде қазақстандық жастардың өкілдері арасында сұхбат жүргізілді. Зерттеуге Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің (Ақтөбе қ., Қазақстан Республикасы) 18 бен 29 жас аралығындағы 66 студенті қатысты. Жиналған сұхбат материалдары респонденттердің орыс, қазақ және ағылшын тілдерін меңгеру деңгейлерін салыстыру, жоғарыда аталған тілдердегі тілдік үдерістердің ерекшеліктерін анықтау, сондай-ақ қазақстандық жастардың қарым-қатынасындағы тілдік сәйкессіздіктерді анықтау үшін пайдаланылды. Кодты ауыстыру, кодты араластыру, кідірістер, толтырғыштар және мәтінмәннің сәйкессіздігі сияқты тілдік ауытқулар зерттелді. Зерттеу нәтижелері сөйлеу мен қарым-қатынаста тілдік ауытқулар қазақстандық жастар өкілдері үшін әдеттегі тәжірибе екенін көрсетті. Көптілді қазақ жастарының сөйлеуінде кодты ауыстыру, кодты араластыру, кідірістер, толтырғыштар, мәтінмәннің сәйкессіздігі сияқты тілдік ауытқулар байқалды. Қазақстандық жастардың сөйлеу әрекетіндегі тілдік ауытқулардың ішінде қазақ тілінде код ауыстыру (24,4%) және код араластыру (41,5%), орыс тілінде толтырғыштар (65,5%) және кодтарды араластыру (13,8%), ағылшын тілінде кідірістер (29,2%) және толтырғыштар (29,2%) көп байқалды. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы қазақстандық көптілді жастардың қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі сөйлеу тәжірибесінде кездесетін тілдік ауытқуларды анықтаумен айқындалады. Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы зерттеу нәтижелерінің Қазақстандағы үштілділік саясатын өзектілендіру контекстінде ерекше маңызды болып табылатын көптілділердің санасында тілдік өнімділікті жақсырақ түсінуге ықпал ететіндігімен және тиімді қарым-қатынас жасау үшін қолданылуымен айқындалады.
