ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ЗООФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ АУДАРМАДАҒЫ КӨРІНІСІ (І.Есенберлиннің «Көшпенділер» романы, қазақ, орыс, ағылшын тілдері негізінде)

Аннотация

Бұл мақалада қазақ тіліндегі зоофразеологизмдердің аударылу мәселелері қарастырылған. Аударма мәселесі тіл біліміндегі өзекті де күрделі мәселелердің қатарында, оның ішінде фразеологиялық бірліктерді аудару қызықты да, арнайы шығармашылықты қажет ететін мәселелердің бірі. Аудармашы үшін ұлттық сипаттағы фразеологизмдердің ұлттық-мәдени бояуларынының танымдық сипатын анықтаудың өзі күрделі мәселе боп табылады, ал осы сипаттағы фразеологизмдердің басқа ұлт тіліне аудару, ұлттық ерекшеліктерді толыққанды жаткізу тіпті күрделі мәселелердің қатарында. Сондықтан аталған мақаланың өзектілігі мен маңыздылығы осы мәселелермен астасады және маңызды міндеттердің бірі болып есептеледі. Этномәдени  сипаттағы фразеологизмдер айна қатесіз екінші ұлттық тілінде қайталанбайды, сондықтан олар аударма сөздіктерінде де кездеспейді. Сондықтан белгілі бір ұлттың тұрмыс-тіршілігін, мәдениеті мен танымын, болмысын сипаттайтын этномәдени сипаттағы фразеологизмдердің аударылу жолдарын анықтау, оларға талдау жасау аталған мақаланың жаңалығы болып табылады.  Аталған мақаланың маңыздылығы белгілі бір ұлтқа тән фразеологиялық бірліктердің аударылу жолдарына талдау жасау арқылы, сәтті және сәтсіз аудармаларды анықтау арқылы, дұрыс жолдарын нақтылау, сол арқылы белгілі бір ғылыми тұжырымдарға келу. Осыған байланысты аталған фразеологизмдерді екінші тілге толыққанды жеткізу проблемалары осы мақаланың өзектілігі болып табылады.

Берілген мақалада І.Есенберлиннің «Көшпенділер» романының негізінде қазақ тіліндегі этномәдени фразеологизмдердің орыс, ағылшын тілдеріне аударылу жолдары салыстырылып, талдау жүргізіледі. Аудару барысында қазақ тіліндегі зоофразеологизмдерді негізгі материал ретінде қолдана отырып, олардың орыс, ағылшын тілдеріне аударылу жолдарына (салғастырмалы-салыстырмалы әдістер, түсіндірме әдістері) толық анализ жасалады. Мақаланың ғылыми-практикалық маңыздылығы – аталған мақала нәтижелерін ЖОО-ларда оқытылатын «Лексикология», «Фразеология», «Аударманың теориясы мен практикасы» курстарында, фразеологизмдерді ұлт мәдениетімен байланыстыра зерттеуді қажет ететін «Лингвомәдениеттану», шығармалар тілдеріне талдау жасауды меңгертетін «Көркем мәтінге лингвистикалық талдау» пәндеріне материал ретінде кеңінен пайдалануға болады. Сонымен бірге аударма сөздіктерін даярлау барысында қолдануға болады.