ҚАЗАҚ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІНДЕГІ СӨЙЛЕУ ЭТИКЕТІНІҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ (ГЕНДЕРЛІК СӨЗДЕРДІҢ БОЛМЫСЫ)
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/PHILS.2024.4.75.001Кілт сөздер:
мәдениетаралық коммуникация, ұлтаралық қарым-қатынас, сөйлеу этикеті, қазақ тіл мәдениеті, ағылшын тіл мәдениеті, гендерлік өкілдік, феминитивтер, жынысқа қатысты сөздерАннотация
Бұл жұмыстың мақсаты – қазақ және ағылшын тілдеріндегі сөйлеу этикетін тілдік-мәдени тұрғыдан зерттеу. Гендерлік қатынастарды лингвомәдени аспектіде салыстырмалы түрде зерттеу қазіргі тіл білімінің келешегі зор бағыттарының бірі болып табылады. «Еркектік» және «әйелдік» ұғымдарының әмбебаптығына қарамастан, гендерлік қатынастардың белгілі бір ұлттық ерекшелігі бар, ол оларды салыстырмалы талдау барысында ашылады. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі гендерлік қатынастарды лингвистикалық және мәдени талдау айтарлықтай сәйкестіктерді көрсетеді, алайда салыстырмалы талдау этномәдени дәстүрлер мен тілдің ұлттық ерекшеліктерінен туындаған айырмашылықтарды бағалауға мүмкіндік береді. Зерттеудің өзектілігі қазақ және ағылшын тіліндегі сөйлеу этикетінің салыстырмалы жұмыстарының жоқтығымен анықталады. Бұл зерттеудің нәтижелері мәдениетаралық коммуникация саласындағы теориялық зерттеулер мен практикалық дамуға ықпал етеді. Зерттеу кейбір гендерлік зерделеулерге, гендерлік лингвистикалық мәселелерді реттейтін нормативтік актілерге, статистикалық зерттеулердің деректеріне, түсіндірме және этимологиялық сөздіктерге негізделген. Тілдік материалды таңдау үшін іріктеу әдісі қолданылды. Деректерді жинау үшін теориялық және өзекті материалды талдау және синтездеу әдістері қолданылды. Талдау көрсеткендей, қазақ және ағылшын халықтарының тіл мәдениетіндегі гендерлік айырмашылықтар жарқын ұлттық-мәдени бояуға ие. Жинақталған материалдар негізінде түркі тілдес халықтардың ерлер мен әйелдердің аттары, туыстық терминологиясы, құрамында «ұл» (ағыл. son) сөзі бар атаулар және қазақ мәдениетіндегі феминитивтер сияқты сөздердің негізгі топтары ретінде жынысқа қатысты сөздер жинақталып талданғаны анықталды.
Бұл зерттеудің теориялық маңыздылығы жынысқа қатысты сөздерге қатысты салыстырмалы зерттеулерде лингвомәдениеттану бағытының дамуымен айқындалады.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы – алынған нәтижелерді мәдени лингвистика, когнитивтік лингвистика және қазақ және ағылшын тілдерінің салыстырмалы типологиясы бойынша теориялық курстарда пайдалануға болады.
